یکی از اختلالات بسیار مهم در مفصل زانو اختلال در راستای استخوان ها می باشد. این اختلالات می‌تواند منجر به بد راستایی در زوایای مختلف زانو شوند که یکی از این بد راستایی ها زانوی ضربدری یا زانوی ایکس می باشد. در این مقاله به آشنایی با این عارضه و علت و علائم و روش های درمانی به خصوص با تاکید بر تمرینات پرداخته شده است.
زانوی ضربدری یا زانوی ایکس نام فارسی اختلال ژنووالگوم ( genu valgum ) است که یک عارضه شایع در در زانو بخصوص در دوران رشد کودکان و حتی بزرگسالان می باشد. در این عارضه اندام تحتانی به سمت داخل پیچش پیدا کرده به نحویکه زانوها به هم نزدیک شده و حتی در تماس با همدیگر می شوند مطابق شکل زیر
زانوی ضربدری در افراد با وزن بالا و ضعف در عضلات چهار سر رانی بیشتر دیده میشود. نام دیگر این عارضه ناک نی ( knock knee ) می باشد که به علت برخورد دو زانو در حین راه رفتن نامگذاری شده است.
در این عارضه در صفحه کرونال اختلال به سمت انحراف زانو به داخل مشاهده میگردد.
علت ایجاد زانوی ضربدری از دو منظر یکطرفه یا دوطرفه بودن مورد بررسی قرار می گیرد
علائم و نشانه های زانوی ضربدری را می‌توان از روی معاینات بالینی و همچنین ظاهر بیمار متوجه شد در این حالت زانوها در حین راه رفتن به هم برخورد نموده و ممکن است اختلالات راه رفتن و در موارد شدید تر ایجاد کند.
ریسک فاکتورها یا عوامل خطرساز زانوی ضربدری شامل موارد زیر است:
درمان زانوی ضربدری بسته به علت آن می تواند متغیر باشد. در مواردی که آیدیوپاتیک یا عوامل ناشناخته را شامل میشود نیازی به مداخلات درمانی آنچنانی وجود نداشته و به طور خود به خود اصلاح می شود اما زانوی ضربدری ناشی از راشیتیسم که می‌تواند ثانویه باشد می بایست با قرار دادن کودک در نور آفتاب و همچنین مکمل ها و رژیم های غذایی غنی از ویتامین دی و کلسیم اصلاح شود.
غالب موارد علتهای زانوی ضربدری نیاز به مداخلات جراحی می توانند داشته باشند.
در کلینیک فیزیوتراپی مانند کلینیک فیزیوتراپی مرکزی شریعتی تحت نظارت فیزیوتراپیست متخصص ورزشی تمرینات انواع دستگاه ها و مدالیته های مورد نیاز برای درمان بیماران با زانوی ضربدری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از دستگاههای مورد استفاده شامل موارد زیر است:
لازم به ذکر است که در دوران رشد کودک یا نوجوان نتایج درمانی مطلوب تری می توان در فیزیوتراپی به دست آورد و این می‌تواند به علت تغییرات رشد استخوانی در گذر زمان باشد.
تمریناتی که برای اصلاح عارضه زانوی ضربدری می‌توانند کمک کننده باشند شامل موارد زیر است. هرچند که این تمرینات توصیه می شود ولی لازم است تحت نظر متخصصین فیزیوتراپی ورزشی این تمرینات را انجام دهید.
مطابق شکل زیر نشسته به نحوی که کف پاها را به هم نزدیک کرده و با تماس آنها به هم به آهستگی زانوهای خود را دور می کنید این حرکت را در انتها باید با کشش عضلات داخل ران همراه کنید. این حرکت را می توانید حداقل به میزان ۳۰ ثانیه کشش در پنج مرتبه تکرار انجام دهید.
مطابق شکل زیر حرکت لانجز را انجام دهید در این حرکت همانطور که در شکل می بینید روی یک زانو تکیه کرده و به آهستگی به سمت پایین تا جایی می‌رویم که ۹۰ درجه زانوی شما خم شود. حرکت لازم است به آهستگی انجام شده و با کنترل عضلانی همراه باشد. این حرکت را می‌توانید برای هر سمت ۱۰ مرتبه و در ۵ ست انجام دهید.
جالب است اینکه بدانید تمرین با دوچرخه چه دوچرخه ثابت و چه دوچرخه های تفریحی می‌تواند به بهبود علائم زانوی ضربدری کمک کند.
مطابق شکل زیر از حالت ایستاده به آهستگی به حالت اسکات می روید. در این حرکت بهتر است هر چقدر که می توانید زانوهای خود را از هم باز کنید با باز کردن زانوها فشار وارد شده برای تقویت عضلات داخل ران کمک کننده خواهد بود. این حرکت را می توانید بین ۳ تا ۵ ست در ۱۰ مرتبه تکرار انجام دهید.
مطابق شکل زیر در حالتی که به پشت دراز کشیده اید پاهای خود را به صورت همزمان به هم متصل کرده و به آهستگی از روی زمین بلند می کنید در این حرکت عضلات فلکسور یا خم کننده ران ، عضلات شکمی می توانند تقویت شوند. افرادی که عضلات شکمی ضعیفی دارند ممکن است در انجام این حرکت تا حدی ناتوان باشند ولی به تدریج می‌توانند با انجام تمرینات به توانایی مناسب برسند.
عمل های جراحی در زانوی ضربدری می توانند در موارد اولیه در زمان رشد کودک را شامل شود که در این گونه موارد ایمپلنت یا پیچ ها یا صفحات یا منگنه هایی استفاده میشود تا در قسمت صفحات رشد قرار داده میشود تا رشد ناحیه محدود شده و سپس از Green-Anderson growth chart می‌توان برای نرم سازی استفاده می شود.
در مواردی که سن استخوانی به سن بلوغ رسیده باشد به استئوتومی در دیستال فمور در درمان ژنووالگوم استفاده میشود.
WAZE
Google Map
بلد
نشان
مسیریابی